Lepa sela lepo gore

01.08.2023 13:08

Inspiraciju za mnoge značajne filmove, autori često pronalaze u istinitim istorijskim događajima. Jedan od takvih primjera je ratni film Lepa sela lepo gore, reditelja i scenariste Srđana Dragojevića. Dragojević i kolege scenaristi Vanja Bulić, Biljana Maksić i Nikola Pejaković inspiraciju pronalaze u sudbinama sedmorice pripadnika Drinskog korpusa, koji su tokom rata u Bosni i Hercegovini u septembru 1992. godine, proveli devet dana zatočeni u jedan tunel kod Višegrada i bili prinuđena da se izbore sa konstantnim napadima muslimanskih vojnih snaga.

Dvojica prijatelja iz detinjstva Srbin Milan Tanović (Dragan Bjelogrlić) i Musliman Halil Pašić (Nikola Pejaković) ne vjeruju u sve učestalije priče o ratnom sukobu između njihovih naroda. Mnoge uspomene iz njihove mladosti su vezane za jedan obližnji tunel za kojeg su dječaci vjerovali da krije drekavca. Surovom igrom sudbine tokom rata Milan i njegov vod koji predvodi iskusni vojnik Gvozden (Velimir Bata Živojinović) završavaju zarobljeni u tom istom tunelu. Pored njih dvojica tu su još kumovi Laza (Dragan Petrović) i Viljuška (Milorad Mandić Manda), kao i Velja (Nikola Kojo), banjalučki profesor Petar (Dragan Maksimović), Brzi (Zoran Cvijanović) i Liza (Liza Monkjur).

Nakon što nam saopštava da ovaj film posvećuje kinematografiji zemlje koja više ne postoji, reditelj i scenarista Srđan Dragojević započinje radnju filma početkom sedamdesetih godina, kada gledamo svečano otvaranje jednog tunela. Ove nasilne i na momente gotovo nadrealne scene jasno stavljaju do znanja publici da autor ovog filma ima izrazito negativan stav prema bivšoj Jugoslaviji i prema njenom političkom sistemu. Najbolji primjer za to je tenutak kada Džemal Bijedić (Feđa Stojanović) presjeca sopstveni prst umjesto svečane vrpce.

Reditelj Dragojević nastavlja sa vremenskim skokovima tokom kazivanja svoje priče i zbog toga unakrsno pratimo radnju tokom sedamdesetih, krajem osamdesetih i naravno devedesetih godina prošloga vijeka, kada je izbio rat u Bosni i Hercegovini. Dragojević pravi zaista impozantne rezove u kojima vidimo određene ljude i situacije prije i poslije ili tokom rata i zbog toga razumjemo postupke nekih protagonista, kao kada opkoljeni Milan u tunelu ugleda svoju učiteljicu iz mladosti. Manje talentovan reditelj bi se vjerovatno izgubio u ovim velikim i čestim skokovima, ali ne i Dragojević, koji u gotovo svakom trenutku djeluje kao čovjek sa jasnom vizijom koju želi da sprovede do kraja. Istinitu priču o sedmorici pripadnika Drinskog korpusa, koristi kao svojevrsnu bazu, na koju izgrađuje mnoge različite i izuzetno zanimljive likove.

Dragojević pravi još jedan odličan potez i relativno rano u filmu prikazuje događaje iz beogradske bolnice 1994. godine, u kojima vidimo surove sudbine junaka filma. Sa jedne strane reditelj na ovaj način odaje ko je iz grupe preživio a ko vjerovatno nije, ali sa druge strane odmah nas tjera da ozbiljno shvatiimo ovu priču i da ne dopustimo da nas neke od mnogih crnohumornih i izuzetno zabavnih scena prevare. U haosu rata doktori u beogradskoj bolnici među srpske ranjenike smjeste i jednog muslimanskog, što nije baš najlakše svariti.

Kasting je zaista odličan i teško je odlučiti ko je uradio bolji posao. Svojevrsni heroj filma Dragan Bjelogrlić i Nikola Pejaković su odlično odigrali dvojicu prijatelja iz detinjstva koje rat šalje na sukobljene strane. Kojo je odlično odigrao kriminalca koji daje svoj doprinos ratu uprkos velikim antipatijama prema bivšem sistemu. Njegov negativan govor o pedeset godina Bratstva i jedinstva se dopao mnogim istomišljenicima, koji odavno priželjkuju da čuju tako nešto. Naročito se dopalo njegovo pitanje upućeno saborcima, u kojem ga interesuje da je i jedna zapaljena kuća tokom ovog ratu bila pošteno zarađena. Svakako je zanimljiv izbor velikog heroja partizanskih filmova Velimira Batu Živojinovića, koji nastavlja da igra velikog simpatizera prošlog sistema, ali koji je ovaj put u velikoj manjini i njegove riječi nikako ne pronalaze put do njegovih saboraca sa kojima je zatečen. Pohvale idu i glumcu Petru Božoviću u ulozi ratnog profitera.

Zamjerki filmu nema mnoge ali neki od izbora autora ovog filma ipak vidno kvare utisak. Dok nekim scenama možemo donekle progledati kroz prste najveće zamjerke idu završnici filma i pomalo nespretnoj Dragojevićevoj odluci da dvojicu predratnih prijatelja ponovo spoji u jedan konačni sukob. Pretpostavljamo da su se reditelj i scenaristi ovog filma dvoumili da li da uopšte spajaju Milana i Halila, ali su u svakom slučaju loše izabrali.

Lepa sela lepo gore je zaista odličan ratni film koji se ističe kao veliki plus svih aktera koji su u njemu učestvovali ali i kao veliki plus za našu ratnu kinematografiju.

Поштена употреба, https://sr.wikipedia.org/w/index.php?curid=28241