Klut

27.07.2007 08:36

Film Klut (1971) je zapravo prvi film u popularnoj Paranoja trilogiji, koju je američki reditelj Alan Džej Pakula snimio tokom sedamdesetih godina prošloga vijeka. Ostatak ove trilogiji čine naslovi Ubice i svjedoci (1974) i Svi predsjednikovi ljudi (1976).

Izvršni direktor hemijske kompanije Tom Gruneman (Robert Mili) iznenada nestaje i policija pronalazi nekoliko tragova koji vode do njujorške eskort dame Bri Danijel (Džejn Fonda). Nakon neuspjeha policije, Tomov kolega Piter Kejbl (Čarls Čiofi) unajmljuje detektiva Džona Kluta (Donald Saterlend) da pronađe nestalog čovjeka. Klut iznajmljuje stan u istoj zgradi kao i Bri i zatim prisluškuje njene privatne telefonske razgovore. Saznaje da Bri radi za svodnika Frenka Ligurina (Roj Šajder) i odlazi da porazgovara sa njim.

Reditelj Alan Džej Pakula odmah na početku pokazuje svoju izuzetnu sposobnost da nam prikaže jedan naizgled običan i idiličan život ali u potpuno drugačijem svjetlu. Vidimo izvršnog direktora kompanije Pensilvanija Toma Grunemana koji dugi niz godina vodi dvostruki život, a da o tome niko ništa ne zna, pa čak ni njegova supruga. Ovaj naizgled uzorni suprug pronalazi satisfakciju u gnusnim i vulgarnim pismima koja šalje prostitutki Bri. Pakula na ovaj način zadire u film paranoje, koji su prije njega izgradile takve veličine kao što su Alfred Hičkok, Mikelanđelo Antonioni, Anri Žorž Kluzo, Džon Frankenhajmer i Roman Polanski. Ovaj žanr je imao i mnoge zanimljive naslove nakon filma Klut, kao što je Prisluškivanje (1974) reditelja Frensisa Forda Kopole. Kopola je možda pronašao inspiraciju baš u filmu Klut, naročito kada pogledamo scene samog prisluškivanja, u kojima vidimo uređaj za prisluškivanje i traku na koju se razgovor automatski snima.

Reditelj Pakula je slobodno možemo reći snimio ovaj film u pravom trenutku. Sjedinjene Američke Države su još uvijek aktivno učestvovale u Vijetnamskom ratu dok je sama država bila na pragu Afere Votergejt, koja je završila ostavkom predsjednika Ričarda Niksona. U ovom političkom i moralnom vrtlogu Pakula se snalazi poput tigra u džungli i gradi izuzetnu filmsku atmosferu. Zajedno sa čuvenim direktorom fotografije Gordonom Vilisom uglavnom bira manje atraktivne njujorške lokacije, koje ponekad djeluju gotovo pa neuslovne za normalan život. Pored toga, scene često snima u mraku ili čak potpunom mraku što izaziva još veći strah za život glavnih protagonista. Treba pohvaliti odličnu scenu u kojoj naslovni detektiv Klut shvati da se neko nalazi u Briinom stanu, dok oni razgovaraju, te traži od Bri da otkopča svoju haljinu. Erotični prizori golih leđa ove atraktivne glumice polako prelaze u scene snimljene u potpunom mraku, u kojima Klut traži ubicu uz pomoć svjetiljke. Pakula pokazuje da umije da prikaže žensku seksipilnost, ali i da gurne publiku na ivicu njihovih sjedišta i sve to u roku od samo nekoliko minuta.

Pakula je očigledno dosta uticao na kasnije generacije reditelja kao što su Dejvid Finčer (Sedam, Zodijak) i Met Rivs (Betmen). Koristi svaku priliku da snimi protagoniste iz neobičnih i udaljenih uglova i zbog toga stičemo utisak da te iste protagoniste neko neovlašteno posmatra i vjerovatno snima. Treba izdvojiti kadrove u kojima sa visine gledamo na protagoniste koji se voze otvorenim željeznim liftom. Takođe često vidimo samu traku za prisluškivanje koja izazova strah i nevjericu kod publike. Većina likova koje upoznajemo su dovoljno neobični i uvrnuti da odmah posmnjamo u njih, iako se reditelj Pakula namjerno ne trudi previše da sakrije ubicu. Pakula odlično razbija tenzije ljubavnom romansom između Kluta i Bri, koja djeluje uvjerljivo i koja nikako ne kvari sam film. Velike pohvale svakako idu muzičkom kompozitoru Majklu Smolu koji je napisao jezivu filmsku muziku. Pakula je rizikovao kada je angažovao Smola jer ovo jedan od njegovih prvih dugometražnih filmova, ali se rizik na kraju isplatio.

Najveći adut ovog filma su svakako glumci, prije svega izuzetno raspoložena Džejn Fonda, koja se pripremila za ovu ulogu tako što je nekoliko sedmica provela u društvu njujorških svodnika i eskort dama. Glumica uspijeva da bude veoma zavodljiva i zabavna, ali i naročito ranjiva. Bri pokušava da napravi glumačku i modnu karijeru u nemilosrdnoj njujorškoj sceni, dok posao eskort dame uglavnom bira samo kada joj treba brz novac. Treba pohvaliti odlične scene modnih kastinga u kojima čujemo surove komentare kasting menadžera i reditelja, kao i nezaboravnu scenu u kojoj glumi orgazam sa klijentom dok užurbano gleda na sat. Posebno treba pohvaliti odluku da Bri redovno koristi usluge psihijatra jer ove scene nam dosta pomažu da bolje razumijemo ovu mladu ženu. Donald Saterlend jeste u sjeni raspoložene Fonda, koja je vjerovatno odigrala ulogu svoje karijere, ali i on zaslužuje pohvale. Već smo gledali detektive iz provincije koji se trudi da ne padnu pod uticaj velikog grada, ali glumac uspijeva da se istakne svojom velikom harizmom i svojim hladim i ponekad prodornim pogledom. Roj Šajder je pouzdan kao i uvijek, dok je najveće glumačko iznenađenje manje poznati glumac Čarls Čiofi. Oni koji bolje opažaju će primjetiti glumca Silvestera Stalonea.

Klut je odličan neonoar psihološki triler impozantne atmosfere, koji je pokazao sav glumački potencijal Džejn Fonde i koji je motivisao reditelja Alana Džeja Pakulu da nastavi da straši publiku.

By https://www.originalfilmart.com/products/klute-alt, Fair use, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=28226643