Roj Šajder ( 1932 - 2008)

Američki glumac Roj Šajder je veliku popularnost je stekao nizom glavnih ali i sporednih uloga u američkim filmovima, uglavnom trilerima, tokom sedamdesetih i početkom osamdesetih godina. Svakako najvažnija uloga tokom ovog perioda, ali i tokom njegove cijele karijere je uloga policijskog načenika Martina Brodija u trileru Ajkula iz 1974. godine reditelja Stivena Spilberga, kao i u inferiornom nastavku Ajkula 2 iz 1978. godine. Glumac je zaista odlično odigrao dobronamjernog policijskog načelnika, koji je roditelj i koji shvata veliku opasnost koja prijeti malom primorskom gradu od strane velike bijele ajkule. Treba izdovjiti scenu u kojoj načelnik Brodi tokom lova na ajkulu, baca mamac u vodu u vidu velikih komada mesa, da bi zatim gotovo zanijemio kada na trenutak vidi ovog ogromnog mesoždera kako na trenutak izranja iz vode. Rečenica koju zatim izbezumljen izgovara „Trebaće nam veći brod“, postala je jedna od najpoznatijih filmskih rečenice izgovrenih te decenije u Holividu. Ajkula je na kraju bio jedan od najvećih holivudskih hitova te decenije i svakako je pomogao daljoj karijeri svih glumaca koji su u njemu učestovali.

 

„Važno je da uradite dobar posao, bez obzira u kom mediju to radite“, izjavio je Šajder.

 

Roj Šajder je prve filmske uloge odigrao još početkom pedesetih godina, ali mu je trebalo dosta vremena da se probije i istakne. Pažnju je svakako dobio ulogom u neonoar kriminalističkom trileru Klut iz 1970. godine, reditelja Alana Džeja Pakule, da bi zatim već naredne godine započeo saradnju sa američkim rediteljem Vilijamom Fridkinom na filmu Francuska veza iz 1971. godine. Šajder se pokazao kao odličan izbor za policijskog partnera, inspektora Džimija Popaja Dojla, kojeg igra Džin Hekman i za ovu ulogu osvojio je svoju prvu nominaciju za nagradu Oskar. Šajder i reditelj Fridkin su do kraja decenije ponovo sarađivali na filmu Nadnica za strah iz 1977. godine, za kojeg ne možemo reći da je jedan od najboljih trilera sedamdesetih, ali je vjerovatno jedan od najpotcjenjenih trilera ove decenije. Riječ je zapravo o rimejku francuskog filma Nadnica za strah iz 1953. godine, kojeg je režirao Anri Žorž Kluzo. Tokom ove izuzetno plodne decenije, Šajdera smo gledali i u filmovima The Seven-Ups, Maratonac reditelja Džona Šlesindžera i Poslednji zagrljaj reditelja Džonatana Demija. Glumac je jednu od najboljih uloga svoje karijere ostvario u filmu Sav taj džez iz 1979. godine, reditelja Boba Fosija, u kojem je odigao ulogu poročnog koreografa koji je na putu samouništenja. Za ovu ulogu dobio je svoju drugu i poslednju nominaciju za nagradu Oskar.

 

Upitan za značaj filma Francuska veza na njegovu dalju karijeru, glumac je odgovorio: „Nakon toga filma bio sam preplavljen pandurskim scenarijima. Bila je ista uloga iznova i iznova, a svaki film o policajcima je bio jeftina imitacija. Dobio bih scenario i svaki je imao sekvencu jurnjave, svaka scena je bila smještena u garaži ili na praznom placu ili u skladištu gde svi na kraju bivaju pobijeni“.

 

Osamdesetih godina glumac je imao nekoliko veoma dobrih uloga u zanimljivim filmovima koji nažalost nisu dobili veliku pažnju publike. Tu svakako spadaju naslovi U tišini noći reditelja Roberta Bentona, Plavi grom reditelja Džona Badama, Svemirska odiseja 2010, Mišima: Život u četiri poglavlja reditelja Pola Šredera, Predaja 52,000 reditelja Džona Frankenhajmera i Koen i Tejt. Ovim ulogama glumac je potvrdio svoju reputaciju talentovanog glumca ali i žestokog filmskog momka. Devedestih godina i kasnije Šajderova smo ponovo viđali u kriminalističkim filmovima ali je kvalitet tih filmova počeo značajno da opada. Pored toga rijetko je dobijao priliku da igra glaven uloge i morao se zadovoljiti sporednim. Treba ipak izdvojiti hladnoratovsku dramu Četvrti rat, sa kojom je ponovio saradnju sa rediteljem Frankenhajmerom, kao i filmove Ruska kuća, Goli ručak reditelja Dejvida Kronenberga, Romeo krvari, Čudotvorac reditelja Frensisa Forda Kopole i Panišer. Poslednju ulogu odigrao je u malo poznatom trileru Osveta iz 2009. godine.

 

„Imao sam tu sreću da uradim tri filma koje smatram da su od izuzetnog značaja. Francuska veza je iznjedrila čitavu eru odnosa između dva policajca, zasnovanu na ogromnoj količini istine o ovom poslu. Ajkula je bio prvi veliki blokbaster i avanturistički film na otvorenom. I svakako Sav taj džez, koji ne liči ni jednom od starih MGM mjuzikla. Svaki od ovih filmova je jedinstven i smatram se srećnim što sam povezan sa njima“, izjavio je glumac.

 

Prvobitno je prihvatio ulogu Majkla Vronskog u filmu Lovac na jelene iz 1978. godine, ali je ipak odustao od uloge i zamjenjen je glumcem Robertom de Nirom. Šajder je ovu odluku kasnije komentarisao kao najveću grešku u svojoj karijeri.

 

Roj Šajder je svakako ostavio svoj trag u nekim zaista nezaboravnim naslovima snimljenim prošloga vijeka.