Bilo jednom u Americi

08.06.2007 07:53

Film Bilo jednom u Americi je zapravo posljednji film u karijeri čuvenog italijanskog reditelja Serđa Leonea i poslednji u Leoneovoj takozvanoj Bilo jednom trilogiji, koju čine Bilo jednom na divljem zapadu (1968) i Za šaku dinamita (1971). Film Bilo jednom u Americi je nastao po knjizi The Hoods (1952), rusko - američkog Jevreja Harija Greja i premijerno je prikazan u skraćenoj verziji, koja traje 139 minuta. Ova verzija filma, koja je montirana bez Leoneove saglasnosti, predstavljala je veliko razočaranje za publiku i kritiku i zabilježila je razočaravajuće bioskopske rezultate. Vremenom su predstavljene verzije filma od 269 i 229 minuta, koje su daleko bolje i opširnije predstavile verziju reditelja Leonea i naišle na jednoglasne pohvale. Film Bilo jednom u Americi se danas smatra za jedan od najboljih kriminalističkih filmova.

Tokom 1918. godine četvorica prijatelja Dejvid Nudls Aronson (Skot Tajler), Patrik Petsi Goldberg (Brajan Blum), Filip Kokaj Štajn (Adrijan Karan) i Dominik (Noa Moazej) obavljaju sitne krađe za lokalnog bosa Bagzija (Džejms Ruso). Uskoro im se pridružuje Maksimilijan Maks Berkovic (Rasti Džejkobs), zahvaljujući kojem dobijaju zaštitu od korumpiranog policajca Vajtija (Ričard Forondži). Petorica mladića započinju svoju bandu, što se nikako ne dopada Bagziju. Polovinu zarade od kriminalnih aktivnosti kriju u jedan ormarić na željezničkoj stanici, dok ključ daju zajedničkom prijatelju Debelom Mou (Majk Moneti). Nudls je zaljubljen u Moovu sestru Deboru (Dženifer Koneli).

Kada radnja filma preseli u 1930-te godine, vidimo odraslog Nudlsa (Robert de Niro), koji sa svojim prijateljima Maksom (Džejms Vuds), Petsijem Goldbergom (Džejms Hejden) i Kokajem Štajnom (Vilijam Forsajt) dogovara pljačku dijamanata, uz pomoć doušnika, prostitutke Kerol (Tjuzdej Veld). Banda u tom vremenu isko sarađuje sa sindikatom, što se ne dopada Nudlsu i pruža pomoć sindikatskom bosu Džimiju O'Donelu (Trit Vilijams). Nudls pokušava da ostvari dublju vezu sa Deborom (Elizabet Makgavern), ali ona želi da napravi karijeru u Holivudu. Maks i ekipa planiraju da opljačkaju Federalnu banku rezervi Njujorka, što Nudls smatra za čistu ludost.

Reditelj Serđo Leone je odmah nakon završetka popularne Dolar trilogije i filma Dobar, loš, zao (1966) poželio da snimi film Bilo jednom u Americi, ali su čelnici studija od njega tražili još vestern filmova i tako je Leone započeo novu trilogiju koju čine Bilo jednom na divljem zapadu (1968), Za šaku dinamita (1971) i konačno Bilo jednom u Americi. Svaki od ovih filmova govori živopisno o jednom periodu američke istorije, ali i igra značajnu ulogu u razvoju američke filmografije. Leone je u međuvremenu odbio ponudu da režira film Kum (1972), da bi kasnije zažalio za ovom odlukom i vjerovatno je zbog toga još više želio da se okuša u kriminalističkom žanru i da svoj doprinos.

Već prvi kadrovi filma Bilo jednom u Americi jasno stavljaju do znanja da je riječ o dugo očekivanom autorskom projektu, u kojeg je Leone uložio zaista mnogo truda i mnoge godine svog života. Leone smješta radnju filma u izrazito turbulentno vrijeme koje karakteriše period Prohibicije (1920-1933), kada je bilo zakonom zabranjeno proizvodnja i prodaja alkoholnog pića. Zajedno sa čak petoricom italijanskih scenarista, Leone pravi zaista zanimljiv portret skupine malih delikvenata koji izlaz iz siromaštva pronalaze u kriminalu. Scene prvih prijateljstava, tuča, ali i ljubavnih i iskustva su dobro promišljene i ostaju u dugom i veoma lijepom sjećanju publike. Što je takođe važno ove scene doprinose likovima koje vidimo i zbog njih bolje razumijemo njihove postupke u kasnijim godinama njihovog života. Autor ovih redaka naročito voli scenu u kojoj mladi Petsi Goldberg, kojeg igra američki glumac Brajan Blum, kupuje kolač kao poklon od interesa lokalnoj prostitutki Pegi (Džuli Koen). Dok mladi i nestrpljivi dječak čeka ispred njenog stana i prosto ne može da odoli ovom slasnom kolaču, kojeg malo po malo pojede do kraja. Treba pohvaliti odličan izbor uglavnom nepoznatih glumaca koji igraju glavne junake filma u svojoj mladosti i koji su kasnije izgradili uspješne karijere. Izdvaja se svakako tada dvanaestogodišnja glumica Dženifer Koneli, koja je u zabilježila svoj filmski debi i koja je kasnije napravila veoma uspješnu karijeru.

Iako radnja ovog filma skače naprijed i povremeno nazad, reditelj Leone čvrsto drži narativne konce u svojim rukama i publika nikada nema osjećaj zbunjenosti ili odbojnosti. Veliki italijanski majstor i u drugom dijelu filma nastavlja svoje kazivanje na visokom nivou i svakako zna da iskoristi potencijal mnogih glumačkih veličina koje ima na raspolaganju. Mladi glumci su odradili zavidan dio posla ali naročit užitak predstavlja gledati velikog Roberta de Nira u jednom od svojih najboljih izdanja, kao i Džejmsa Vudsa, Elizabet Makgavern i Tjuzdej Veld, ali i nezaboravne minijature Trita Vilijamsa i Denija Ajela, kao i mnogih drugih. Scena u kojoj Maks i njegova banda upadaju na pedijatriju i pomješaju imena beba, kako bi ucjenjivali policijskog šefa Ajela, kojeg igra Deni Ajelo, zaista je originalna i neobično zabavna. Reditelj Leone je imao veliku pomoć i od strane direktora fotografije Tonina Deli Kolija i kompozitora Enija Morikonea, zahvaljujući kojima je uspio da napravio jednu od najpoznatijih filmskih atmosfera osamdesetih godina. Prikaz Menhetn mosta kojeg vidimo u nekoliko širokih kadrova filma, u trenucima kada grupu ovih mladih kriminalaca napada Bagzi i njegova ekipa, je bio toliko upečatljiv da je iskorišten za poster samog filma i možemo ga vidjeti kao omot nekoliko DVD izdanja. Zamjerke možemo pronaći u određenim nedorečenostima vezanim za neke od likova, koje uveliko zavise od verzije filma koju gledate i zbog čega ne treba obavezno kriviti samog Leonea. Nudlsov odnos sa Evom, koju igra američka glumica Darlan Flugel neće biti potpuno jasan ukoliko ne pogledate verziju filma od 269 minita, a nećete vidjeti ni Nudlsov susret sa Kerol (Tjuzdej Veld) smješten u 1968. godinu. Isto tako, dijelu kritike se nije naročito dopao rediteljev izbor da završnica filma i Nudlsovo konzumiranje opijata sa početka filma daju svojevrsni sanjivi karakter filmu. Sam reditelj je potvrdio svoju namjeru da ostavi ovo tumačenje.

Bilo jednom u Americi je jedan od najboljih kriminalističkih filmova snimljenih u Holivudu i predstavlja veliki plus za karijeru svih njegovih učesnika, koji su nerijetko odradili najbolji posao u svojoj karijeri.

By The poster art can or could be obtained from the distributor., Fair use, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=4455093