Brajan de Palma

Američki reditelj i scenarista Brajan de Palma je jedan od najznačajnijih predstavnika Novog Holivuda, pokreta koji je od sredine šezdesetih do početka osamdesetih godina napravio pravu renesansu u Holivudu. De Palma je prije svega poznat po veoma nasilnim filmovima, koje je najčešće smještao u žanrove psihološki triler i kriminalistički film, ali takođe i kao talentovani učenik koji nastavlja tradiciju legendarnog reditelja Alfreda Hičkoka. Sarađivao je sa mnogim poznatim glumcima a može se pohvaliti i činjenicom da je prvi otkrio talenat tada mladog i nepoznatog glumca Roberta De Nira. De Palma i De Niro su saradnju započeli filmom Pozdravi iz 1968. godine, koji zapravo predstavlja prvi dugometražni film za obojicu umjetnika. Dvojac je dvije godine kasnije snimio nastavak Ćao, mama, a između ova dva nastavka, snimili su komediju Vjenčanje. Najpoznatija saradnja uslijedila je mnogo godina kasnije kada su snimili kriminalistički film Nesalomivi iz 1987. godine u kojem još glume Kevin Kostner, Šon Koneri, Endi Garsija i Čarls Martin Smit.

 

"Moji filmovi se bave stilizovanim, ekspresionističkim svijetom, koji ima neku vrstu groteskne ljepote", izjavio je De Palma.

 

Brajan de Palma je nakon saradnje sa De Nirom snimio niz hičkokovski filmova kao što su Sestre i Opsesija, da bi zatim snimio svoj prvi veliki hit Keri iz 1976. godine. Ova ekranizacija knjige Stivena Kinga, u kojoj glume Sisi Spejsek, Džon Travolta i Vilijam Ket, ubrzo je dobila kultni status i popularnost koja je samo rasla sa prolazom godina. Reditelj je u ovom filmu prvi put upotrebio tehniku podjeljenog ekrana, kako bi u isto vrijeme pratio dešavanja na dva različita mjesta. Kasnije se često vraćao ovoj tehnici i inspirisao mnoge buduće kolege da je koriste u svojim filmovima. Takođe je tokom snimanja upoznao glumicu Nensi Alen koja će mu postati supruga i sa kojom će snimiti niz filmova, sve do razvoda braka 1984. godine. De Palma je nakon filma Keri do kraja sedamdesetih sarađivao sa legendarnim američkim glumcem Kirkom Daglasom na filmovima Furija i Kućni filmovi, da bi zatim osamdesete započeo sa erotskim trilerom Obučena da ubije i triler misterijom Pucanj nije brisan, u kojem je ponovo sarađivao sa glumcem Džonom Travoltom. Inspiraciju za film Pucanj nije brisan je očigledno pronašao u filmovima Uvećavanje iz 1966. godine italijanskog reditelja Mikelanđelo Antonionija i Prisluškivanje iz 1974. godine reditelja Frensisa Forda Kopole.

 

Svakako najpoznatiji i vjerovatno najuticajni film koji je De Palma snimio u ovom periodu je kriminalistička drama Lice sa ožiljkom iz 1983. godine u kojem glavne uloge igraju Al Paćino, Mišel Fajfer i Stiven Bauer. Scenario za film, zasluga američkog scenariste i kasnije reditelja Olivera Stouna, je zapravo moderna verzija filma Lice sa ožiljkom iz 1932. godine, u kojem glavnu ulogu igra Pol Muni. Paćino je u novoj verziji odlično odigrao kubanskog izbjeglicu Tonija Montanu, koji dolazi u Majami bez prebijene pare i koji različitim kriminalnim radnjama stiče ime i moć u ovom gradu. Film je naišao na osude kritike zbog izuzetno nasilnih scena, ali je, sa druge strane, ostavio zaista veliki uticaj na ljubitelje filma i na buduće generacije filmskih stvaralaca. Sam lik Tonija Montane je postao jedan od najpoznatijih filmskih kriminalaca. De Palma i Paćino su deset godina kasnije ponovo sarađivali u kriminalističkoj drami Karlitov put, u kojoj još glume Šon Pen, Penelopi En Miler i Džon Legvizamo. Karlito Brigante nije stekao popularnost Tonija Montana ali je osvojio mnoga srca ljubitelja filma.

 

Prilikom ponovnog izlaska filma Lice sa ožiljkom, čelnici studija su vršili pritisak na De Palmu da u saundtrek filma ubaci rep muziku, jer je film stekao veliku popularnost među ljubiteljima američkog repa. De Palma je odgovorio: "Rekli su da bi to pomoglo promociji, predstavljajući film na drugačiji način, ali muzika kompozitora Đorđoa Morodera je bila vjerna tom periodu, tvrdio sam. Niko ne mijenja partiture na filmovima Martina Skorsezea, Džona Forda ili Dejvida Lina. Ako je film remek-djelo kao što tvrde, neka ga ostave na miru. Borio sam se s njima zubima i noktima i bio sam svojevrsni autsajder, što za mene nije neobično mjesto. Vlasnik sam konačne verzije filma, tako da ih je to potpuno zaustavilo".

 

De Palma je nakon remek-djela Lice sa ožiljkom snimio niz dobrih ali pomalo razočaravajućih filmova u kojima se oprobao u različitim žanrova, od uvježbanih hičkokovskih trilera Dublerka i Rađanje Kaina, preko komedije Pametnjakovići i ratnog filma Žrtve rata, pa sve do možda i najvećeg razočarenja njegove karijere, filma Lomača taštine iz 1990. godine. Iako ga predvode zvučna glumačka imena kao što su Tom Henks, Melani Grifit, Brus Vilis i Morgan Friman, Lomača taštine predstavlja veliko kritičko i finansijsko razočarenje. De Palma je utisak popravio špijunskim filmom Nemoguća misija iz 1996. godine u kojem glume Tom Kruz, Džon Vojt, Žan Reno, Ving Rajms, Kristin Skot Tomas i Vanesa Redgrejv. Ovaj film je komercijalno najuspešniji film u rediteljevoj dosadašnjoj karijeri ali takođe predstavlja i začetak jedne od trenutno najpopularnijih filmskih franšiza današnjice. Nažalost karijera reditelja De Palme je nakon ovog hita polako ali sigurno počela da jenjava. Svaki od njegovih narednih filmova nesporno sadrži dosta pozitivinih strana i jasno je da ih je snimio talentovan čovjek koji poznaje i voli filmove, ali navedena ostvarenja uglavnom ne uspjevaju kao koherentna cjelina. Tu spadaju Zmijske oči, Misija na Mars, Crna Dalija, Redacted, Strast i Domino. Izuzetak vjerovatno predstavlja erotski triler Fatalna žena iz 2002. godine, u kojem glume Antonio Banderas i Rebeka Romejn. Mnogi kritičari su pohvalili ovaj film i naveli da predstavlja autora koji se polako vraća u formu i koji ima još toga za reći.

 

"Neki od mojih filmova, koji su dobili najgore kritike su upravo filmovi o kojima se danas priča, tako da mi je teško procijeniti dugoročni učinak mojih ostvarenja. Ne mogu to shvatiti previše ozbiljno. U osnovi, ocjenjuju vas prema trendovima tog vremena, a ti trendovi se naravno stalno mijenjaju. Dakle, pretpostavljam da ono što istraje je ono što je bitno i ja sam samo veoma srećan što sam snimio filmove koji su po svemu sudeći istrajali", izjavio je reditelj.

 

Brajan de Palma je neosporno talentovan i uticajan reditelj, koji nažalost već dugi niz godina snima filmove, koji su daleko ispod nivoa na koji nas je navikao. Nadamo se da će ovaj veliki i ostarjeli majstor smoći snage i počastiti nas još kojim remek-djelom.