Želimir Žilnik

Naš reditelj Želimir Žilnik je jedan od najpoznatijih filmskih autora koji su bili aktivni tokom perioda jugoslovenskog filma poznatog kao Crni talas. Često su njegovi naslovi nailazili na negodovanje vladajuće strukture zbog autorovog insistiranja na kritikovanju različitih aspekata društva i zbog prikazivanja sadržaja koji je ocjenjen kao kontraverzan. Dobitnik je prestižne nagrade Zlatni medvjed na Filmskom festivalu u Berlinu za film Rani radovi (1969), dok je na istom festivalu dobio Tedi nagradu za film Dupe od mramora (1995).

Želimir Žilnik je rođen 1942. godine u koncentracionom logoru Crveni krst u Nišu, kojeg su osnovale njemačke okupacione strane nakon okupacije Srbije. Majku je izgubio u tom istom logoru, dok su mu oca streljali Četnici tokom 1944. godine. Ovi mučni događaji su svakako ostavili dubok trag na psihu mladog čovjeka. Odrastao je u porodici svoje majke u Zemunu. Njegov ujak, pozorišni reditelj i univerzitetski profesor Milenko Šuvaković, je dosta uticao na mladog Želimira i na njegovu odluku da svoj život posveti sedmoj umjetnosti.

Počeo je da piše filmsku kritiku za novinski list Indeks i tu je dosta toga naučio o filmu. Uporedo sa tim je završio Pravni fakultet u Beogradu. Počinje da radi u kino klubu Novi Sad i snima svoje prve kratke filmove Žurnal o omladini na selu zimi (1967), Nezaposleni ljudi (1968) i Pioniri maleni, mi smo vojska prava, svakog dana ničemo ko zelena trava (1968). Dodirnuo se tema nezaposlenosti, maloljetničke delikvencije i prostitucije, te studentske demonstracije i zbog toga je brzo naišao na oštre kritike tadašnje javnosti.

Nakon uspjeha pomenutog filma Rani radovi, snimio je nastavak Kapital (1971), baziran na istoimenoj knjizi Karla Marksa, ali film nikada nije zvanično prikazan. Nastavio je da snima televizijske i dokumentarne filmove i da skreće pažnju javnosti na muke prostog svijeta. Tokom sedamdesetih godina je snimio nekoliko kratkih filmova u Njemačkoj, da bi se zatim vratio u rodnu zemlju. Nije potpuno zanemario ni dugometražne filmove.

Njegova drama Tako se kalio čelik (1988) je nominovana za nagradu Zlatni sveti Georgije na Filmskom festivalu u Moskvi. Takođe je snimio filmove Raj (1976), Druga generacija (1983), Lijepe žene prolaze kroz grad (1986), Kud plovi ovaj brod (1998), Tvrđava Evropa (2000), Dunavska sapunska opera (2006) i Stara škola kapitalizma (2009).