Janez Vrhovec ( 1921 - 1997)

Jugoslovenski i srpski glumac slovenačkog porijekla Janez Vrhovec (1921-1995) je imao izuzetno dugu i isto tako izuzetno plodnu karijeru. Sarađivao je sa nekim od najznačajnijih jugoslovenskih reditelja prošloga vijeka. Imao je zapažene uloge u mnogim popularnim televizijskim serijama, kao što su Otpisani (1975), Povratak otpisanih (1978), Vruć vetar (1980) i Bolji život (1987-1988). Pored toga, zaigrao je u mnogim filmskim projektima strane produkcije. Tu spadaju filmovi Poslednji most (1954), Krvavi put (1955), Veliki plavi put (1957), Oluja (1958), Prestup u bjekstvu (1959), Kozaci (1960), Kazneni bataljon (1960), Austerlic (1960), Pravila ratovanja (1961), Ograda (1961), Ne ubij (1961), Tvrđava Samograd (1961), Trijumf Robina Huda (1962), 79 A.D. (1962), Katarina Velika (1963), Pirati sa Misisipija (1963), Šut (1964) reditelja Roberta Siodmaka, Fredi na Divljem zapadu (1964), Osveta gladijatora (1964), Crni orao iz Santa Fea (1965), Soldatuše (1965), Marko Polo (1965), Heroin (1968), Posljednji obračun (1968), Vrata raja (1968) reditelja Andžeja Vajde, Špijunka bez imena (1969), Cijena opasnosti (1983), Tajni dnevnik Sigmunda Frojda (1984), Prljavi pobunjenik (1984), Srpkinja (1991) i Srećna noć pakla (1991). Treba dodati i televizijske serije Eneida (1971-1972), Moja velika avantura (1973), Paul i Paulina (1976) i Prema suncu (1985). Vrhovec je takođe bio jedan od osnivača Udruženja filmskih glumaca Jugoslavije, kao i Udruženja filmskih glumaca Srbije. Obavljao je funkciju predsjednika pomenutog udruženja (1974-1975), dok je takođe bio jedan od inicijatora održavanja festivala Filmski susreti, koji se održava u Nišu od 1966. godine. Vrhovec je dobitnik nagrade za životno djelo Slavica (1988), ali i nagrada Orden rada sa zlatnim vijencem (1966) i Orden bratstva i jedinstva sa srebrnim vijencem (1972). Prvi je dobitnik Prstena filmskih glumaca za stotinu odigranih filmskih uloga. Pored svega toga, bio je autor mnogih tekstova koji su emitovani u emisiji Veselo veče na Radiju Beograd.

 

Janez Vrhovec je rođen u Beogradu u tadašnjoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, da bi nakon završene srednje škole prešao da živi u Ljubljani. Postao je član omladinskog kulturno - umjetničkog društva Ivo Lola Ribar, da bi 1949. godine bio imenovan za umjetničkog sekretara. Te iste godine je postao član Avala filma, a zatim takođe postao i prvi glumac sa statusom slobodnog umjetnika.

 

Filmsku karijeru je započeo ulogom u drami Jezero (1950) reditelja Radivoja Lole Đukića. Ubrzo je započeo saradnju sa mnogim poznatim rediteljima, kao što su Vladimir Pogačić, Vojislav Nanović, Radoš Novaković, Živorad Žika Mitrović, Veljko Bulajić, Stoiljko Stole Janković, Zdravko Velimirović, Vatroslav Mimica, Radenko Ostojić, Živojin Žika Pavlović, Hajrudin Krvavac, Gojko Šipovac, Branko Gapo, Đorđe Kadijević, Aleksandar Petrović i Branimir Tori Janković. Sa Pogačićem je snimio filmove Nevjera (1953), Anikina vremena (1954), Karolina Riječka (1961) i Čovjek sa fotografije (1963), sa Nanovićem Ciganka (1953) i Šolaja (1955), sa Novakovićem Daleko je sunce (1953), Krvavi put (1955), Pesma sa Kumbare (1955) i Vetar je stao pred zoru (1959), sa Mitrovićem Ešalon doktora M. (1955), Poslednji kolosek (1955), Gorke trave (1966), Do pobede i dalje (1966), Nož (1967), Brat doktora Homera (1968), Ubistvo na podmukao i svirep način i iz niskih pobuda (1969) i Užička Republika (1974), sa Bulajićem Rat (1960) i Uzavreli grad (1961), sa Jankovićem filmove Partizanske priče (1960), Radopolje (1963) i Partizani (1974), kao i istoimenu televizijsku seriju Partizani (1976), zatim sa Velimirovićem Dan četrnaesti (1960) i Derviš i smrt (1974), sa Mimicom Tvrđava Samograd (1961), Prometej s otoka Viševice (1964) i Banović Strahinja (1981), sa Ostojićem Saša (1962) i Dve noći u jednom danu (1963), sa Pavlovićem Kapi, vode, ratnici (1962), Kad budem mrtav i beo (1967), Povratak (1966), Let mrtve ptice (1973), Zadah tela (1983) i Dezerter (1992), sa Krvavcem Vrtlog (1964) i Diverzanti (1967), sa Šipovcem Vrtlog (1964) i Opatica i komesar (1968), sa Gapom Dani iskušenja (1965), Vreme bez rata (1969), Najduži put (1976) i Vreme, vodi (1980), sa Kadijevićem filmove Praznik (1967), Pohod (1968), Pukovnikovica (1972) i Zakletva (1974), kao i seriju Vuk Karadžić (1987), sa Petrovićem Skupljači perja (1967), Majstor i Margarita (1972), dok je sa Jankovićem snimio Krvava bajka (1969), Zvezde su oči ratnika (1972) i Crvena zemlja (1975).

 

Pored toga, zaigrao je u filmovima Tri priče (1955), U mreži (1956), Male stvari (1957), Mali čovek (1957), Dobro more (1958), Tri Ane (1959) reditelja Branka Bauera, Ljubav i moda (1960), Pustolov pred vratima (1961), Čovek nije tica (1965) reditelja Dušan Makavejeva, Lucija (1965), Ko puca otvoriće mu se (1965), Amandus (1966), Štićenik (1966), Vojnik (1966), Pošalji čoveka u pola dva (1967), Nemirni (1967), Dim (1967), Makedonska krvava svadba (1967), Oseka (1969) i Veliki dan (1969).

 

Nastavio je da bilježi uspješne saradnje sa mnogim drugim rediteljima, kao što su Miomir Miki Stamenković, Jovan Rančić, Goran Paskaljević i Aleksandar Petković. Sa Stamenkovićem je snimio filmove Klopka za generala (1971), SB zatvara krug (1974) i Neka druga žena (1981), sa Rančićem Dečak i violina (1975) i Poslednja trka (1979), sa Paskaljevićem Čuvar plaže u zimskom periodu (1976), Pas koji je voleo vozove (1977) i Poseban tretman (1980), dok je sa Petkovićem snimio Tamo i natrag (1978), Hajduk (1980) i Prljavi pobunjenik (1984).

 

Uporedo sa tim, zaigrao je i u filmovima Prirodna granica (1970), Rekvijem (1970), Poslednja stanica (1971), I Bog stvori kafansku pevačicu (1972), Breme (1972), Sutjeska (1973), Divota prašine (1975), Ciganski baron (1975), Presuda (1977), Potmuli odjeci (1977), Tigar (1978), Erogena zona (1981), Sezona mira u Parizu (1981), Deseti brat (1982), Nešto između (1982) reditelja Srđana Karanovića, Igmanski marš (1983), Nije lako sa muškarcima (1985) i Srčna dama (1991).

 

Treba dodati i televizijske serije Čedomir Ilić (1971), Ceo život za godinu dana (1971), S vanglom u svet (1971), Naše priredbe (1973), Pozorište u kući (1974), Đavolje merdevine (1975), Pesma (1975), Marija (1977), Nikola Tesla (1977), Duvanski put (1981), Igmanci (1984) i Drugarica ministarka (1989).

 

Od publike se oprostio ulogom sobara (kamerdiner) Žike u televizijskoj seriji Gore dole (1996-1997).